Cenevre'deki Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü (CERN), dünyanın en büyük makinesi olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda (BHC) gerçekleştirdiği deneyle adeta modern simyayı hayata geçirdi. Bilim insanları, kurşun atomlarını ışık hızına yakın bir hızda çarpıştırarak altın atomları elde etmeyi başardı. Bu dikkat çekici deney, yüzyıllardır süregelen simya efsanesine bilimsel bir boyut kazandırıyor.
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı ile Altın Üretimi
BHC'deki araştırmacılar, 2015-2018 yılları arasında gerçekleştirilen ikinci çalıştırma döneminde yaklaşık 86 milyar altın çekirdeği ürettiklerini tespit etti. Bu, kurşun atomlarının ışık hızının %99,999993'ü kadar bir hızla çarpıştırılmasıyla mümkün oldu. Ancak üretilen altın miktarı, yaklaşık 29 trilyonda bir gram gibi oldukça küçük bir miktarda. Bu durum, simyanın pratik ve ekonomik bir altın üretim yöntemi olmaktan uzak olduğunu gösteriyor.
Yüzyıllar boyunca simyacılar, değersiz metalleri altına dönüştürmenin yollarını aramışlardır. Efsanevi Felsefe Taşı, bu dönüşümü sağlayacak mucizevi bir araç olarak kabul görmüştür. Simya, modern kimyanın temellerini atmış olsa da, Felsefe Taşı gibi bir aracı ortaya çıkaramamıştır. BHC ise, bu dönüşümü gerçekleştirmenin bilimsel bir yolunu sunuyor.
Simyacılar, kurşun ve altının benzer yoğunlukta olmasından yola çıkarak, kurşunun "hasta" olduğuna ve altına dönüştürülerek "iyileştirilebileceğine" inanıyordu. Bu inanç, bir açıdan doğruydu. Altın ve kurşun periyodik tabloda birbirine yakın elementlerdir. Altının 79 protonu varken, kurşunun 82 protonu vardır. Bu durum, parçacık hızlandırıcılarındaki çarpışmaların altın üretmek için kurşundan sadece üç protonu (ve bazı nötronları) koparması gerektiği anlamına geliyor. Bu süreçte talyum ve cıva da oluşabiliyor.
ALICE Dedektörü ile Ölçümler
Physical Review C dergisinde yayınlanan araştırmada, BHC içindeki önemli dedektörlerden biri olan ALICE'in ölçümleri incelendi. ALICE, çarpıştırıcıda her saniye gerçekleşen milyarlarca parçacık etkileşiminden yayılan proton ve nötronları tespit ederek çalışıyor. Ölçümler, çarpışmalar sonucunda talyum veya cıvanın daha sık oluştuğunu gösterdi. Ancak deneyin üçüncü bölümünde, saniyede yaklaşık 89 bin çekirdeklik hızda altın üretildiği belirlendi.
- ALICE Dedektörü: Çarpışmalardan yayılan parçacıkları tespit eder.
- Altın Üretimi: Kurşun atomlarından proton ve nötron koparılmasıyla gerçekleşir.
- Diğer Elementler: Talyum ve cıva da oluşabilir.
Modern Simyanın Geleceği
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda gerçekleştirilen bu deney, modern bilimin simya efsanesine nasıl yaklaştığını gösteriyor. Her ne kadar üretilen altın miktarı çok küçük olsa da, bu deney gelecekteki araştırmalar için önemli bir adım olabilir. Belki de gelecekte, daha verimli yöntemlerle daha fazla altın üretmek mümkün olabilir. Ancak şimdilik, bu deney sadece bilimsel bir merakı gidermekle kalıyor.
Sonuç olarak, CERN'deki bilim insanlarının Büyük Hadron Çarpıştırıcısı ile kurşunu altına dönüştürmesi, simya efsanesinin bilimsel bir yorumu olarak tarihe geçti. Bu deney, modern fiziğin sınırlarını zorlarken, gelecekteki araştırmalar için de ilham kaynağı oluyor. Bu başarı, bilimin merak uyandıran ve sınırları zorlayan doğasını bir kez daha gözler önüne seriyor.
